Από το 313
ή 300 περίπου κατ’άλλους (αναλόγως της χρονολογίας γεννήσεώς του), ο Ζήνων
άρχισε να διδάσκει ο ίδιος, όπως προανεφέρθη, με έναν εκφραστικό, σαρκαστικό
και επιδεικτικό λόγο, στην «Ποικίλη Στοά» της αθηναϊκής Αγοράς, περίφημη
για τις τοιχογραφίες της, από την οποία και έλαβε το όνομά της η Σχολή
(«στωϊκοί», αν και αρχικώς ελέγοντο και «ζηνωνιανοί»). Για την σπουδαιότητα
και την αξία του Ζήνωνος, του πρώτου από τους Έλληνες φιλοσόφους ο οποίος
ετόλμησε να καθορίσει όχι απλώς τον σκοπό και τον προορισμό του ανθρωπίνου
όντος (το «ομολογουμένως ζήν»), αλλά συγχρόνως και την μέθοδο και τον τρόπο
διά των οποίων θα επιτυγχάνετο αυτό, απόδειξη υπήρξε τόσο ο υψηλός αριθμός
των μαθητών του, όσο και το μεγάλο κύρος του στον Ελληνικό Κόσμο (λ.χ.
Αντίγονος Γονατάς της Μακεδονίας). Από ένα ψήφισμα χαραγμένο σε πέτρα προς
τιμήν του, μαθαίνουμε ότι είχε κυρίως νεαρούς οπαδούς, στους οποίους έδιδε
με τον ίδιο τον τρόπο ζωής του το άριστο παράδειγμα της Αρετής.
Όταν απέθανε
ο φιλόσοφος, υπέργηρος σύμφωνα με την πρώτη χρονολογία γεννήσεώς του, σε
ηλικία 98 ετών, γύρω στο 264 ή 262 (επί Αθηναίου άρχοντος Αρρενίδου), και
τον διεδέχθη ο μαθητής του Κλεάνθης, η Αθήνα τον ετίμησε με δημόσια ταφή
στον Κεραμεικό και απονομή χρυσού στεφάνου, καθώς και με τιμητικά ανάγλυφα
στην Ακαδημία και το Λύκειο. Ο Διογένης Λαέρτιος (7, 28) μαρτυρεί ότι ο
θάνατός του επήλθε ως αποτέλεσμα ενός μικροατυχήματος κατά την επιστροφή
στην οικία του μετά από την καθημερινή του παράδοση στην Ποικίλη Στοά,
το οποίο ο υπέργηρος φιλόσοφος ερμήνευσε ως σήμα των Θεών, ότι είχε έλθει
δηλαδή η ώρα να αναχωρήσει από την παρούσα ζωή: άρχισε να κτυπά το χώμα
απαγγέλλοντας τον στίχο «έρχομαι, έρχομαι, γιατί με φωνάζεις;» («..έρχομαι,
τι μ’ αύεις ;») από ένα ποίημα του Τιμοθέου που δεν έχει διασωθεί
(«Νιόβη») και αυτοκτόνησε κρατώντας την αναπνοή του («..και παραχρήμα ετελεύτησεν
αποπνίξας εαυτόν», άλλες πηγές κάνουν ωστόσο λόγο για εκούσια έκτοτε αποχή
του από κάθε τροφή) . Ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος, του αφιέρωσε δε το
ακόλουθο επίγραμμα: «Εδώ κείται ο Ζήνων, ο προσφιλής του Κιτίου, ο οποίος
στον Όλυμπο ανήλθε, όχι βάζοντας την Όσσα επάνω στο Πήλιον, ούτε πράττοντας
του Ηρακλέους τους άθλους, αλλά απλώς με την ανακάλυψη τής προς τα άστρα
ατραπού, που μόνον η σοφία χαράσσει».
Κατάλογος
των έργων του Ζήνωνος μάς παραδίδεται από τον Διογένη Λαέρτιο («Λύσεις»,
«Έλεγχοι», «Περί σημείων», «Περί ορμής», «Περί λέξεων», «Περί του κατά
Φύσιν βίου», «Περί παθών», «Διατριβή», «Χρείαι», «Περί του καθήκοντος»,
«Περί Νόμου», «Περί όψεως», «Περί του Όλου», «Πυθαγορικά», «Περί της Ελληνικής
Παιδείας», «Καθολικά», «Διατριβή», «Χρείαι», κ.ά.), από τα έργα του έφθασαν
όμως έως εμάς πενιχρά μόνον κομμάτια. Μεταξύ των έργων του, ήσαν και 5
βιβλία «Ομηρικών Προβλημάτων» και μία «Πολιτεία».
|