Τελετή ονοματοδοσίας σε Ναό της Λογικής

Ο «ΑΠΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ» Αν και ως αρχή του λεγόμενου «αποχριστιανισμού», ορίζεται από κάποιους η κατάσχεση της εκκλησιαστικής περιουσίας από την δημοκρατική κυβένηση για την πληρωμή του δημοσίου χρέους, το πραγματικό κύμα «αποχριστιανισμού» ξέσπασε το φθινόπωρο του έτους 2 (1793), με αρχή την 25η Σεπτεμβρίου, όταν ο εντεταλμένος αντιπρόσωπος της Συμβατικής Ιωσήφ Φουσέ (Joseph Fouché, 1759 – 1820, ο περιβόητος μετέπειτα αντιδραστικός «θερμιδωριανός», αλλά και αρχηγός της αστυνομίας του Βοναπάρτη) εξέδωσε στην Nievre ένα διάταγμα, με το οποίο απαγορευόταν πλέον η αγαμία στους κληρικούς και τους δινόταν προθεσμία ενός μηνός για να νυμφευθούν, να υιοθετήσουν ένα ορφανό παιδί και να πάρουν υπό την προστασία τους έναν τουλάχιστον υπέργηρο ή ανάπηρο άνθρωπο. Την επόμενη ημέρα (26 Σεπτεμβρίου 1793), ο Φουσέ ανακοίνωσε την ίδρυση μιας «Θρησκείας της Δημοκρατίας και της Φυσικής Ηθικής» (Kennedy, σελ. 154).

Το κύμα του «αποχριστιανισμού» που ακολούθησε τα διατάγματα του Φουσέ ήταν ισχυρότατο και αρκετές φορές σε αυτό πρωτοστατούσαν πρώην ρωμαιοκαθολικοί κληρικοί που τώρα είχαν δώσει τον όρκο στην Δημοκρατία και είχαν γίνει μέλη των ανά τόπους πολιτικών «Λεσχών». Ενδεικτικά μόνον αναφέρουμε την απόφαση της ιακωβινικής λέσχης του Montargis να σφραγιστούν όλες οι εκεί εκκλησίες έπειτα από εισήγηση του «εκκοσμικευμένου» κληρικου Auguste Couet στις 23 Μπρυμαίρ (13 Νοεμβρίου) και το ψήφισμα της λέσχης του Blois στις 28 Μπρυμαίρ (18 Νοεμβρίου) υπέρ μιας «νέας επανάστασης» για να σταλεί ο χριστιανικός φανατισμός «ταχύτατα πίσω στην κόλαση από την οποία προήλθε». Οι κληρικοί του Ste. Marie – aux – Mines έδιναν στην τοπική λέσχη τον όρκο «πιστεύω μόνον στις φυσικές, πολιτικές και ηθικές αρετές, επιθυμώ να τις εφαρμόσω έμπρακτα, επιθυμώ μία και αδιαίρετη Δημοκρατία, δηλώνω δημοκράτης μέχρι θανάτου και αποτάσσω κάθε δεισιδαιμονία», ενώ στις 28 Μπρυμαίρ ο επίσης «εκκοσμικευμένος» βικάριος Patin τόνιζε σε ομιλία του στην λέσχη του Bourges, ότι ο Χριστιανισμός «επιδιώκει την αποκτήνωση όλων των ανθρώπων, για να τους κάνει σκλάβους του, κάνοντάς τους να πιστεύουν ότι 2 συν 1 ίσον 1 και χιλιάδες άλλες ανάλογες ανοησίες, καθώς και για να μπορεί να συμμαχεί με τους τυράννους και να μοιράζεται μαζί τους τα κλοπιμαία από τον λαό». Εκατοντάδες άλλοι πρώην κληρικοί πρωτοστάτησαν στις ανά τόπους πράξεις «αποχριστιανισμού», μεταξύ των οποίων ως πλέον δραστήριοι αποδείχθηκαν οι Tabardin του Montaignt, Meignan του Saumur, Duprat του Casters,  κ.ά.

Διαπόμπευση χριστιανικών συμβόλων από τους "αποχριστιανιστές"

Ήδη από τις 21 Οκτωβρίου 1793 η Συμβατική είχε ενθαρρύνει τους ανά τόπους δημάρχους να αλλάξουν όλα τα τοπωνύμια που θύμιζαν «μοναρχία, φεουδαρχία και δεισιδαιμονία», ενώ αρκετοί από τους εντεταλμένους αντιπροσώπους της πρωτοστατούσαν στον «αποχριστιανισμό» των περιοχών όπου είχαν σταλεί να εποπτεύσουν: εκτός από τον Φουσέ, αποδείχθηκαν υπερδραστήριοι «αποχριστιανιστές» οι αντιπρόσωποι Javogues στο Loire, Dumont στο Somme, Dartigoeyte και Cavaignac στις περιοχές των Πυρηναίων, Laignelot και Lequinio στο Charente – Infericure, κ.ά. Αρκετοί επίσης αξιωματικοί του «Επαναστατικού Στρατού» παρότρυναν σε άμεσο «αποχριστιανισμό» των περιοχών από τις οποίες εξεδίωκαν τα στρατεύματα των αντεπαναστατών,

λ.χ. ο P. J. Picot – Bellac έβγαζε πύρινους λόγους στους δημοκρατικούς της Ariege και επόπτευε προσωπικά την λεηλασία των εκκλησιών, ο Alard στο La Bastide de Serou, και ο L.R. Vauquoy στο Bourgoin, όπου συνέλαβε και καρατόμησε τους εκεί κληρικούς που είχαν πολύτροπα βοηθήσει τους αντεπαναστάτες. Ενώ όλες οι εκκλησίες του Blois είχαν σφραγιστεί, και πολλές ακόμα και λεηλατηθεί, στις 6 Φριμαίρ του έτους 2 (26 Νοεμβρίου 1793), η τοπική «Λέσχη των Ιακωβίνων» τύπωσε και κυκλοφόρησε μία διακήρυξη, στην οποία ο χριστιανικός σταυρός κηρυσσόταν ανοικτά «χυδαίο σύμβολο της αντεπανάστασης».

 
Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ «ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ»

Στο ίδιο το Παρίσι οι περισσότερες εκκλησίες του Παρισιού είχαν σφραγιστεί ήδη από τον Μάϊο του 1793. Στις 20 Μπρυμαίρ του έτους 2 (10 Νοεμβρίου 1793), δεκατέσσερις ημέρες πριν απαγορευθεί από την Κομμούνα η σε οποιονδήποτε χώρο τέλεση ρωμαιοκαθολικών λειτουργιών (στις 4 Φριμαίρ του έτους 2 ή 24 Νοεμβρίου 1793), οι εξτρεμιστές «αποχριστιανιστές» του χώρου των «Σανκιλότ» («Αβράκωτων»), κυρίως μέλη της «Λέσχης των Κορδελιέρων», οπαδοί των Γκασπάρ Σωμέτ (Pierre Gaspard Chaumette, 1763 – 1794, προέδρου τότε της Κομμούνας) και Ζακ Ρενέ Εμπέρ (Jacques René Hébert, 1757-1794) καθιέρωσαν την αθεϊστική «Λατρεία της Λογικής». Την ημέρα εκείνη, κατά προτροπή του Σωμέτ, πλήθη «Αβράκωτων» κατέλαβαν, αποχριστιάνισαν και μετονόμασαν σε «Ναούς της Λογικής» τον παρισινό καθεδρικό της Νοτρ Νταμ (Notre Dame), αλλά και άλλες εκκλησίες τόσο του Παρισιού όσο και των υπόλοιπων πόλεων όπου είχε κυριαρχήσει η Επανάσταση.

Επί ένα ολόκληρο δεκαήμερο μετά τον αποχριστιανισμό της «Νοτρ Νταμ», τα εκκλησιαστικά βιβλία καίγονταν στους δρόμους, εικόνες θραύονταν και χρυσά ή ασημένια ιερά σκεύη λιώνονταν, και μία μετά την άλλη οι «καθαρισμένες» εκκλησίες αφιερώνονταν στην Ελευθερία, την Αδελφοσύνη, τον Έρωτα, την Φιλοσοφία, την συζυγική Συντροφικότητα, κ.ά., ενώ οι αρχηγοί της Κομμούνας πέτυχαν στις 20 Νοεμβρίου 1793 (30η Μπρυμαίρ του έτους 2) την ψήφιση νόμου από την Συμβατική, με τον οποίο τέθηκε εκτός νόμου η χριστιανική Θρησκεία και αντικαταστάθηκε επίσημα από την «Λατρεία της Λογικής».

Λιτανεία της Θεάς Λογικής που ενσάρκωνε η Μομορό

Ενώ στις 23 Νοεμβρίου 1793 (3η Φριμαίρ του έτους 2) η καθοδηγούμενη από τους εξτρεμιστές άθεους Παρισινή Κομμούνα σφράγισε όλες τις εκκλησίες της πόλης, στο Μουλέν (Moulins), ο Φουσέ είχε διέλθει έφιππος την πόλη επικεφαλής ενός μικρού πλήθους και με ένα σφυρί στο χέρι έσπαζε τους σταυρούς, τους εσταυρωμένους και τις εικόνες των χριστιανών. Οι μίτρες και τα σκεύη είχαν λιωθεί, ενώ ο αρχιεπίσκοπος Φρανσουά Λωράν (Francois Laurent) μαζί με 30 ακόμα κληρικούς είχαν πετάξει τα άμφιά τους και είχαν φορέσει τον κόκκινο σκούφο της Επανάστασης. Στην αναφορά του προς την Συμβατική, ο Φουσέ ανέφερε: «Μπορώ πια να διαβεβαιώσω τους συναδέλφους μου βουλευτές ότι ο Χριστιανισμός έχει εξαφανιστεί σε όλη την κεντρική Γαλλία (στους νομούς La Nievre και l' Allier και τις πόλεις Nevers, Clamecy, Moulins, Gannat, Montlucon, Decize, La Charite, Bercy) και την θέση του έχει πάρει η λατρεία της Θεάς Λογικής. Έχουν σφραγιστεί, αλλάξει χρήση ή πυρποληθεί 147 εκκλησίες και 352 παρεκκλήσια. Όλα τα σκεύη, αγάλματα αγίων, σταυροί, εσταυρωμένοι και άλλες ιερές γι’ αυτούς απεικονίσεις έχουν

καταστραφεί, ενώ όλα τα άμφια έχουν σταλεί προς χρήση σε νοσοκομεία ή γηροκομεία, αφού πρώτα τους αφαιρέθηκαν οι πολύτιμες διακοσμήσεις. Σε όλους τους κληρικούς έχει δοθεί προθεσμία 30 ημερών για να βρούνε μία σύζυγο ή τουλάχιστον να υιοθετήσουν ένα παιδί και να ορκιστούν πίστη στην Επανάσταση. Ο επίσκοπος του Μουλέν Φρανσουά Λωράν παρέδωσε την μίτρα του και τον σταυρό και αποστάτησε δημόσια στην πλατεία της πόλης, ακολουθούμενος από 30 ακόμα κληρικούς. Στην Νεβέρ, οδηγήσαμε μέσα από τους δρόμους της πόλης έναν γάϊδαρο ντυμένο με άμφια, με μία επισκοπική μίτρα στο κεφάλι και μία Βίβλο δεμένη στην ουρά του και του δώσαμε να πιει νερό μέσα από δισκοπότηρα. Στην συνέχεια κάψαμε κατηχητήρια και Βίβλους και πέπλους καλογριών και όλος ο λαός χόρεψε γύρω από την εορταστική φωτιά, ενώ σε 35 μεγάλες πλατείες κάηκαν ομοιώματα του Πάπα. Η ποσότητα χρυσού που απέδωσε το πιο πρόσφατο λιώσιμο των σκευών και την οποία στείλαμε σήμερα στο Δημόσιο Ταμείο του Παρισιού, αποτελώντας την τέταρτη τέτοιου είδους αποστολή, φθάνει τα 250 κιλά. Επιπρόσθετα σας έχουμε στείλει 17 μπαούλα γεμάτα με σταυρούς διακοσμημένους με διαμάντια, στέμματα, σκήπτρα, κηροπήγια και άλλα χρυσά και ασημένια αντικείμενα. Ας ποδοπατήσουμε στο χώμα όλα τα είδωλα της θεοκρατικής μοναρχίας».

ΕΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΑ

Καθιερώθηκε κάθε φορά που θα εορτάζει ο Λόγος, να διαβάζονται μέσα στις πρώην εκκλησίες το λαοκρατικό Σύνταγμα του 1793 και κείμενα επαναστατών και αρχαίων φιλοσόφων, να απαγγέλλονται ποιήματα και ηθικά παραγγέλματα, να παίζεται μουσική και να τραγουδιούνται δημοκρατικά τραγούδια. Όλα αυτά κάτω από επιγραφές για σεβασμό προς τις έγκυες γυναίκες ή τους ηλικιωμένους, για τους οποίους ήσαν κρατημένες ειδικές τιμητικές θέσεις και ανάμεσα σε προτομές αρχαίων και νεότερων φιλοσόφων, ενώ στο βάθος των Ναών υψωνόταν ο «ανώτατος βωμός», επάνω στον οποίο έκαιγε η «φλόγα της Ελευθερίας». Καθισμένη στην «Αγία Τράπεζα» της πρώην Νοτρ Νταμ, η «Θεά της Λογικής», την οποία ενσάρκωνε η όμορφη ηθοποιός Σοφία Μομορό (Sophie Momoro), σύζυγος του «κορδελιέρου» οπαδού του Εμπέρ ζωγράφου και εκδότη Αντουάν – Φρανσουά Μομορό (Antoine - Francois Momoro, 1756 – 1794, εμπνευστή κατά πολλούς του συνθήματος «Ελευθερία – Ισότης – Αδελφότης»), αντάμοιβε κατά την διάρκεια της «Εορτής της Λογικής» («Fete de la Raison») με ένα φιλί τους «πιστούς» της Δημοκρατίας και της Επανάστασης, ενώ λευκοντυμένες κοπέλλες στεφανωμένες με φύλλα βελανιδιάς έψελναν ύμνους προς την Ελευθερία, κάτω από πανό με επαναστατικά συνθήματα.

Η ένθρονη Λογική κεραυνοβολεί την δεισιδαιμονία (πίνακας της εποχής)

Στους ανά τόπους «Ναούς της Λογικής», όπου οι χριστιανικές εικόνες είχαν αντικατασταθεί από τις μορφές των «μαρτύρων της Ελευθερίας» Λεπελετιέ (Louis Michel le Peletier de Saint-Fargeau, 1760 – 1793), Σαλιέ (Marie Joseph Chalier, 1747 - 1793) και Μαρά (Jean Paul Marat, 1743 – 1793), οι «αποχριστιανιστές» βάπτιζαν από τον Νοέμβριο του 1793 μέχρι την άνοιξη του 1794 τα παιδιά τους όχι στο όνομα της «Αγίας Τριάδας» των χριστιανών, αλλά στην επαναστατική ιερή τριάδα «Ελευθερία – Ισότης - Αδελφότης» και στις εισόδους των νεκροταφείων είχε αναρτηθεί η αθεϊστική επιγραφή «Ο θάνατος είναι αιώνιος ύπνος» (έμπνευσης του Φουσέ), ενώ τα θλιβερά κυπαρίσια είχαν κοπεί και αντικατασταθεί από ανθώνες, στους οποίους δέσποζε το άγαλμα του Θεού Μορφέως. Η ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ «ΡΟΒΕΣΠΙΕΡΙΣΤΕΣ»

Οι εξτρεμισμοί των λεγόμενων «οπαδών του αποχριστιανισμού» τους έφεραν όμως αντιμέτωπους τόσο με τους «μετριοπαθείς» οπαδούς του Νταντών, όσο και με τους «ροβεσπιεριστές», αφού οι αθεϊστικές προκλήσεις τους προκαλούσαν την οργή των εντός και εκτός Γαλλίας αντιδραστικών χριστιανικών δυνάμεων, που παρέσερναν εύκολα με το μέρος τους τα θρησκόληπτα πλήθη, ιδίως των αγροτικών περιοχών: ήδη από τις 5 Δεκεμβρίου 1793 (15η Φριμαίρ του έτους 2) ο Ροβεσπιέρος, προσπαθώντας να αποτρέψει το γενικευμένο χάος που εγκυμονούσε η ακραία δράση των «Αβράκωτων» και της Κομμούνας κατά των χριστιανών, δήλωνε από το βήμα της Συμβατικής: «οφείλετε εσείς, οι αντιπρόσωποι της Συνέλευσης, να αντιδράσετε στις εξωφρενικές και ανόητες πράξεις, που μονάχα τα σχέδια της ξένης συνωμοσίας εξυπηρετούν. Ζητώ ν’ απαγορευθεί στις ιδιωτικές εξουσίες (εννοώντας την Κομμούνα) να διευκολύνουν τους εχθρούς της πατρίδας μας με απερίσκεπτους νεωτερισμούς, καθώς και να μην εμπλέκονται οι οποιεσδήποτε ένοπλες δυνάμεις σε ζητήματα θρησκευτικής συνείδησης».

Απόδοση τιμής στο πνεύμα (genius) της Ελευθερίας

Έχοντας για μία ακόμα φορά πεισθεί από την επιχειρηματολογία του, η Συμβατική ακύρωσε αυθημερόν την προγενέστερη απόφασή της για απαγόρευση του Χριστιανισμού και ψήφισε την απαγόρευση «κάθε βίας και κάθε πράξης αντίθετης προς την ελευθερία της λατρείας», φροντίζοντας επίσης να σταλεί η απόφασή της σε όλα τα έθνη της Ευρώπης. Δύο ημέρες αργότερα στις 7 Δεκεμβρίου 1793 (17η Φριμαίρ του έτους 2), η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας είχε καταδικάσει τις αντιχριστιανικές πρακτικές των διαφόρων εντεταλμένων αντιπροσώπων της Συμβατικής στις επαρχίες και παράλληλα είχε δώσει αυστηρές διαταγές να σταματήσουν άμεσα όλες οι παρεμποδίσεις της ελευθερίας της λατρείας, ασχέτως από το ποια Θρησκεία ακολουθεί κανείς. Την επόμενη κιόλας ημέρα (8 Δεκεμβρίου 1793, ή 18η Φριμαίρ του έτους 2) στάλθηκε σε όλη την χώρα το διάταγμα περί θρησκευτικής ανεκτικότητας της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας, ώστε να κατασβεστούν οι πολλές εξεγέρσεις φανατικών χριστιανών σε διάφορες περιοχές (Κολομιέ, Νιέβρ, Αμιένη, Λοζέρ, Άνω Λουάρ, Ερώ, Κορέζ, Σερ, Μεζ, Αρδένες κ.ά.), οι οποίες παρ’ όλα αυτά διήρκεσαν ολόκληρο τον χειμώνα. Επιπρόσθετα, οι περισσότεροι από τους πρωτεργάτες της «Λατρείας της Λογικής» ενεπλάκησαν στην συνομωσία της φράξιας των λεγόμενων «Εμπεριστών» («Hébertistes»). Όταν η συνωμοσία αποκαλύφθηκε, οι «Εμπεριστές» συνελήφθηκαν, δικάστηκαν, καταδικάστηκαν σε θάνατο και τελικά καρατομήθηκαν στα τέλη του Μαρτίου του 1794.

Μετά από λίγες εβδομάδες, στις 18 Φλορεάλ του έτους 2 (7 Μαϊου 1794), καθιερώθηκε επίσημα από την Συμβατική Εθνοσυνέλευση η «Λατρεία του Υπερτάτου Όντος», ως αποτέλεσμα της μακράς προσπάθειας του Ροβεσπιέρου και των οπαδών του (ήδη από την 1η Φριμαίρ του έτους 2 ή 21 Νοεμβρίου 1793) να αποδυναμώσουν την αθεϊστική «Λατρεία της Λογικής» τώρα που οι πρωτεργάτες της είχαν ήδη καρατομηθεί και σταδιακά να την επικαλύψουν με την νέα. Από την επόμενη κιόλας ημέρα οι ανά τόπους «Λέσχες» (με πρώτες εκείνες των Rodez, Lorient, Martigues και Eymoutiers) ζήτησαν από τις δημοτικές αρχές την μετατροπή όλων των έως τότε «Ναών της Λογικής» σε «Ναούς του Υπερτάτου Όντος», καθώς και την αντικατάσταση στα νεκροταφεία της επιγραφής των «αποχριστιανιστών» «Ο θάνατος είναι αιώνιος ύπνος» με την επιγραφή «Ο θάνατος είναι η αρχή της αθανασίας».

ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΚΤΥΠΗΜΑ

Μετά όμως από την ανατροπή και καρατόμηση των «ροβεσπιεριστών», τόσο η «Λατρεία της Λογικής» όσο και η «Λατρεία του Υπερτάτου Όντος» δέχθηκαν την σκληρή επίθεση των «Θερμοδωριανών» και άρχισαν να σβήνουν. Το τελικό κτύπημα δέχθηκαν από τον Βοναπάρτη, όταν για πολιτικούς λόγους επέλεξε την επαναπροσέγγιση με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία με το «κονκορδάτο» του 1801.

Βλάσης Γ. Ρασσιάς, 2007



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Alphonse Aulard, «Christianity and the French Revolution», εκδόσεις «H. Fertig», New York, 1966
Michael L. Kennedy, «The Jacobin Clubs in the French Revolution, 1793 - 1795», εκδόσεις «Berghahn Books», New York, 2000
Loomis Stanley, «Paris in the Terror. June 1793 – July 1794», εκδόσεις «J. B. Lippincott Company», New York, 1964
Βλάσης Ρασσιάς, «Λαιμητόμος Αρετή», εκδόσεις «Ανοιχτή Πόλη», Αθήνα, 2007
Philippe Sollers, «Sade contre l' Εtre supreme», εκδόσεις «Gallimard», Paris, 1991