ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ Ο Σιγισμόνδος γεννήθηκε στις 19 Ιουνίου 1417 στην Μπρέσια (Brescia) και ήταν υιός του «κοντοτιέρο» («condottiero», δηλαδή αρχηγού μισθοφορικής εταιρείας) και άρχοντος του Φάνο (Fano) Παντόλφο Μαλατέστα του 3ου (Pandolfo III Malatesta, περ. 1369 – 1427), με την, διάσημη εταίρα κατά την νεότητά της, Αντωνία Μπαρινιάνι (Antonia di Giacomo Barignani). Έναν χρόνο μετά, η Αντωνία γέννησε και δεύτερο υιό, τον Ντομένικο Νοβέλλο (Domenico Novello Malatesta, 1418 - 1465). Άλλος αδελφός του, από την ερωμένη του Παντόλφο Αλέγκρα ντε Μόρι (Allegra de Mori), ήταν ο Γκαλεότο Ρομπέρτο (Galeotto Roberto Malatesta), που είχε γεννηθεί το 1412. Οι δυο υιοί της Μπαρινιάνι μεγάλωσαν με μεγαλύτερη ελευθερία από τον Γκαλεότο Ρομπέρτο και από πολύ νωρίς εκπαιδεύτηκαν στις στρατιωτικές και διοικητικές τέχνες. Ο Γκαλεότο Ρομπέρτο είχε και μία τραυματική εμπειρία όταν ακόμα ήταν 4 ετών, καθώς έμεινε για κάποιον καιρό, μαζί με τον θρησκόληπτο θείο του Κάρλο Μαλατέστα (Carlo I Malatesta, 1368 – 1429), αιχμάλωτος του διωγμένου από την Περούτζια Α. Φορτεμπράτσιο (Andrea Fortebraccio, 1368 - 1424), και επίσης έγινε και ο ίδιος θρησκόληπτος σαν τον θείο του, που κάποτε είχε πετάξει στον Μίντσιο ποταμό ένα άγαλμα του Βιργίλιου, θεωρώντας ότι η πράξη κάποιων κατοίκων της Μάντοβας (Mantua) που είχαν στήσει βωμό μπροστά του με λουλούδια και κεριά, αποτελούσε «σατανική ειδωλολατρία».

 
ΑΝΗΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΑΡΧΟΣ

Μετά τον θάνατο του πατερά τους (1427) και του θείου τους (1429), που ήταν άρχων της Τσεζένα (Cesena) και του Ρίμινι (Rimini), ο Ντομένικο Νοβέλλο έγινε άρχων της πρώτης και ο Γκαλεότο Ρομπέρτο άρχων του δεύτερου, αλλά, πριν περάσει ένας χρόνος δέχθηκε την επίθεση του στρατού του πάπα Μαρτίνου του Ε (Martinus V, αρχή: 1417 - 1431), με αρχηγούς τον άρχοντες του Πέζαρο (Pesaro) και του Ούρμπινο (Urbino). Το πρόσχημα των παπικών ήταν πως ο Γκαλεότο Ρομπέρτο Μαλατέστα είχε καθυστερήσει να πληρώσει τον ετήσιο φόρο υποτέλειας στον «ποντίφηκα», στην πραγματικότητα όμως οι παπικοί απλώς ήθελαν να εξαφανίσουν δύο αυτόνομες ηγεμονίες που βρίσκονταν σε χέρια παιδιών. Τρομοκρατημένος ο 18χρονος Γκαλεότο Ρομπέρτο, που τον είχε κάνει θρησκόληπτο η στενή του σχέση με τον θείο του, και συχνά μάλιστα αυτοτιμωρούσε τα κορμί του, κλείστηκε στον πύργο του και άρχισε να προσεύχεται ασταμάτητα, όμως ο 13χρονος Σιγισμόνδος συγκέντρωσε τα απομεινάρια του στρατού και έκανε στην Σέρρα Ουνγκαρίνα (Serra Ungarina) νυκτερινή αντεπίθεση κατά των παπικών, που είχαν τεράστιες απώλειες και τελικά τράπηκαν σε άτακτη φυγή.

Παρά την νίκη του αδελφού του, ο Γκαλεότο Ρομπέρτο όχι μόνο αποδέχθηκε την απώλεια όσων από τα εδάφη του είχαν κυριεύσει οι παπικοί, αλλά άρχισε επιπλέον να ζητάει την άδεια από τον θεοκράτη της Ρώμης για να εκδιώξει από το Ρίμινι τους Εβραίους, πράγμα φυσικά που με διπλή χαρά επέτρεψε ο Μαρτίνος.   

ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ ΡΙΜΙΝΙ

Τον Οκτώβριο του 1432, όταν πέθανε ο αδελφός του, ο Σιγισμόνδος ανακηρύχθηκε αυτός άρχων του Ρίμινι, σε ηλικία μόλις 15 ετών, με επιτρόπους του ωστόσο την Μαργκερίτα ντ’ Έστε (Margherita d’ Este), χήρα του Γκαλεότο Ρομπέρτο και την χήρα του θείου του Κάρλο, την Ελιζαμπέτα Γκοντζάγκα (Elisabetta Gonzaga). Ακόμα όμως και επιτροπευόμενος, μπόρεσε να αποκρούσει την αιματηρή εισβολή τού υπό τον Αντρέα ντελα Σέρρα (Andrea della Serra) παπικού στρατού. Βγήκε κρυφά από το ήδη πολιορκούμενο Ρίμινι και έφθασε στην Τσεζένα όπου ξεσήκωσε τον λαό, βάζοντάς τον να διαλέξει ο ίδιος εάν θέλει την τυραννία του πάπα ή την ευημερία που μέχρι τότε είχε παράσχει ο οίκος των Μαλατέστα. Ο λαός ξέσπασε σε ζητωκραυγές υπέρ του έφηβου πολέμαρχου και σε λίγο ο Σιγισμόνδος, έφθασε στο πολιορκημένο Σαιν Λουγκαρίνο (S. Lungarino) επικεφαλής ενός στρατού 4.000 πεζών και 300 ιππέων και διέλυσε τους παπικούς. Μετά από λίγο, τους συνέτριψε και έξω από το Ρίμινι.

Για να προσεταιρισθεί αυτόν τον καινούργιο ηγέτη με την ισχυρότατη λαϊκή υποστήριξη, ο νέος πάπας Ευγένιος ο Δ (Eugene IV, αρχή: 1431 – 1447) τον αναγνώρισε ως άρχοντα του Ρίμινι, της Τσεζένας και του Φάνο, αλλά και του ανέθεσε την αρχηγία των παπικών στρατευμάτων κατά του Ισπανού Σάντε Κιρίγιο (Sante Cirillo). Η αίγλη του ήταν τόσο μεγάλη, που αρκετοί ευγενείς και ηγεμόνες του πρόσφεραν πλούσια δώρα, όπως λ.χ. μια περικεφαλαία από καθαρό ασήμι, ή του πρόσφεραν θυγατέρες τους για συζύγους του. Τελικά νυμφεύθηκε τον Μάρτιο του 1433 την 14χρονη θυγατέρα του μαρκήσιου της Φερράρας και «κοντοτιέρο» Νίκολο ντ’ Έστε (Nicolo d’ Este) με την εξαδέλφη του Σιγισμόνδου Παρισίνα Μαλατέστα (που ο ντ’ Έστε την είχε εκτελέσει στις 21 Μαϊου 1425 για μοιχεία), την όμορφη Τζινέβρα (Ginevra, 1419 – 1440), αδελφή της χήρας του Γκαλεότο Ρομπέρτο. Η άφιξη του ζεύγους στο Ρίμινι τον Φεβρουάριο του 1434, συνδυάστηκε με τριήμερους εορτασμούς, που περιελάμβαναν πολλά παγανιστικά στοιχεία, όπως δημόσια γεύματα, «άρμα» Βάκχου και Αριάδνης, πομπές «μαινάδων» και «σατύρων» και άλλα ανάλογα. 

Ο Μαλατέστα έφιππος. Λεπτομέρεια από φρέσκο του Benozzo Gozzoli στο Παλάτσο Μέντιτσι Ρικάρντι της Φλωρεντίας.

ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΛΗΘΩΝΑ Στις 22 Ιουλίου 1437 ο 20χρονος Σιγισμόνδος έκλεισε μισθοφορικό συμβόλαιο με την Βενετία, νίκησε τον στρατό του Μιλάνου στις 20 Σεπτεμβρίου και αργότερα κατέλαβε την υπό παπικό έλεγχο Τσέρβια (Cervia), προκαλώντας την μήνη του πάπα Ευγένιου, ο οποίος τον αφόρισε, αν και αργότερα, για στρατηγικούς λόγους πήρε πίσω τον αφορισμό. Το έτος 1438 (που έχασε σε ηλικία ενός έτους τον υιό που του είχε χαρίσει στις 30 Σεπτεμβρίου 1437 η Τζινέβρα) κατεδάφισε το παλαιό κάστρο «Gattolo» και άρχισε, σε δικά του αρχιτεκτονικά σχέδια, να κτίζει το ωραιότερο μέχρι τότε κάστρο σε όλη την Ιταλία, την περίφημη «Rocca Malatestiana», ενώ το επόμενο έτος (1439) γνώρισε στην Φλωρεντία τον Έλληνα φιλόσοφο Γεώργιο Γεμιστό – Πλήθωνα (περ. 1355 - 1452), που βρισκόταν στην Ιταλία στα πλαίσια επαφών της Δυτικής και Ανατολικής Εκκλησίας για την πιθανότητα να συνενωθούν. Έχοντας θαυμάσει την πολυμάθεια του Πλήθωνος, τον φιλοξένησε για κάποιο διάστημα στο παλάτι του Ρίμινι και προφανώς εκεί είχε την ευκαιρία να έλθει σε επαφή με την πραγματική διδασκαλία του φιλοσόφου, η οποία γνωρίζουμε πως στο τέλος εκδηλώθηκε με ανοικτή πρόταση για παλινόρθωση της Ελληνικής Θρησκείας και αυτονομία του Μωριά. Το καλοκαίρι του 1439 το πέρασε στην Λομβαρδία, πολεμώντας επικεφαλής 600 ανδρών του, ενώ κατά το μεγαλύτερο τμήμα του 1440 είχε εκμισθώσει τις πολεμικές του υπηρεσίες στον πάπα. Στις 8 Σεπτεμβρίου ή 12 Oκτωβρίου εκείνης της χρονιάς (1440) πέθανε η Τζινέβρα, και οι εχθροί του Σιγισμόνδου (κυρίως ο μετέπειτα πάπας Πίος ο Β) διέδωσαν αργότερα φήμες ότι δήθεν η γυναίκα είχε δηλητηριαστεί. ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ ΚΑΙ ΕΧΘΡΕΣ Ανέπτυξε καλές σχέσεις με τον άρχοντα της Ανκόνα και μετέπειτα

(1450 - 1466) του Μιλάνου Φραντσέσκο Σφόρτσα (Francesco Sforza, 1401 - 1466), του οποίου, όντας 25χρονος ο ίδιος, νυμφεύθηκε το 1441 την ανήλικη θυγατέρα Πολισένα (Polissena Sforza, 1428 – 1449), και επίσης τον βοήθησε ν’ αποκρούσει την εισβολή των, υπό τον «κοντοτιέρο» Νικολό Πιτσινίνο (Niccolò Piccinino, 1386 - 1444), στρατευμάτων της Νάπολης (τα οποία ηττήθησαν στην μάχη του Μοντελούρο, στις 8 Νοεμβρίου 1443).

Από την ημερομηνία του γάμου του μέχρι τον Απρίλιο του 1442, ο Σιγισμόνδος και η Πολισένα έμειναν στην Κρεμόνα, και έφθασαν στο Ρίμινι στις 29 Απριλίου. Η άφιξή τους συνοδεύθηκε από τριήμερους μεγαλειώδεις εορτασμούς, που επανελήφθησαν δύο εβδομάδες αργότερα όταν επισκέφθηκαν την πόλη ο Σφόρτσα με την σύζυγό του Μπιάνκα. Οι σχέσεις των δύο ανδρών έγιναν όμως εχθρικές αργότερα, όταν ο Σφόρτσα κατέλαβε το 1445 το Πέζαρο και χειροτέρευσαν ακόμα περισσότερο όταν πέθανε η Πολισένα τον Ιούνιο του 1449 σε ηλικία 21 ετών και ο Σφόρτσα κυκλοφόρησε την φήμη ότι είχε δολοφονηθεί με προτροπή της τότε (ήδη από 1447) 17χρονης ερωμένης του Σιγισμόνδου Ιζότα ντέλι Άτι (Isotta degli Atti, περ. 1432 – 1474), η οποία το 1456 έγινε η τρίτη κατά σειράν σύζυγός του.

Τα επόμενα χρόνια, ο Μαλατέστα μίσθωνε τον στρατό του πότε στην Βενετία, πότε στην Φλωρεντία και πότε στην Νάπολη. Όταν όμως, στις 9 Απριλίου 1454, υπεγράφη από τα διάφορα ιταλικά κρατίδια η συνθήκη ειρήνης του Λόουντι (Lodi) της Λομβαρδίας, το Ρίμινι, που είχε εξαιρεθεί από την συνθήκη, βρέθηκε σε δύσκολη θέση, αποτελώντας τον στόχο όλων των μεγάλων δυνάμεων.

Το μονόγραμμα της Ιζότας στον «Μαλατεστανό Ναό»

ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Ο Σιγισμόνδος ξόδεψε πολλά χρήματα για την προστασία και προώθηση των γραμμάτων και των τεχνών, ο ίδιος υπήρξε μάλιστα πολυγραφότατος ποιητής. Ένα μεγάλο τμήμα της ποίησής του, είναι εμπνευσμένο από την σύζυγό του Ιζότα. Σε σχέδια του αρχιτέκτονα και φιλόσοφου Λεόν Μπατίστα Αλμπέρτι (Leon Battista Alberti, 1404 – 1472) και υλοποίηση από τον γλύπτη Ματέο ντι Αντρέα ντε Πάστι (Matteo di Andrea de' Pasti, 1420 - 1467/1468), άρχισε από το 1446 να μετατρέπει την γοτθική εκκλησία του «Αγίου Φραγκίσκου» στο Ρίμινι στον περίφημο «Μαλατεστανό Ναό» («Tempio Malatestiano»), υποτίθεται μια «καλλιτεχνικότερη» εκκλησία για τον ίδιο άγιο, αλλά ουσιαστικά ένα αρχαιοπρεπές μαυσωλείο για την οικογένειά του. Στον «Μαλατεστανό Ναό» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε αναγεννησιακό κτίριο η αψίδα, η οποία επί αιώνες είχε συστηματικά αποφευχθεί ως σύμβολο του αρχαίου ρωμαϊκού πολυθεϊσμού. Για να δείξει την αφοσίωσή

του στην Ιζότα, έβαλε στον Ναό το μονόγραμμα και την εικόνα της, αλλά πρόσθεσε επίσης και ανάγλυφες απεικονίσεις των Θεών Διός, Απόλλωνος, Ερμού, Άρεως, Αρτέμιδος (με διάφανο φόρεμα) και Αφροδίτης (σε πλήρη μάλιστα γυμνότητα). Οι παπικοί, αλλά και οι θρησκόληπτοι της επικράτειάς του, άρχισαν να τον κατηγορούν ότι είχε κατασκευάσει κανονικό «παγανιστικό» και «ειδωλολατρικό» Ναό. Ο ίδιος ο Πίος μάλιστα περιέγραψε τον Ναό ως «γεμάτο από εικόνες δαιμόνων και άλλα βέβηλα αντικείμενα» σε σημείο «που να μην αποτελεί πλέον χριστιανικό Ναό».

ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΠΑ

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1458 στέφθηκε νέος πάπας μετά τον θάνατο του Μαρτίνου, ο Πίος ο Β (αρχή: 1458 - 1464), ο οποίος είχε ιδιαίτερη απέχθεια προς τον Μαλατέστα, επειδή ο τελευταίος είχε κυριεύσει την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Σιένα. Το 1460 ο Πίος έστρεψε όλο το θεοκρατικό του οπλοστάσιο κατά του Σιγισμόνδου, απαγγέλλοντας εναντίον του βαρύτατες κατηγορίες (για βιασμούς, πυρπολήσεις, σφαγές, ληστείες, μοιχείες, δολοφονίες, σοδομίες, αιμομιξίες, ιεροσυλίες, κ.ά. «βίασε παρθένες που είχαν αφιερωθεί στον Θεό, καθώς και εβραιοπούλες... μοιχεύθηκε με πολλές γυναίκες… κατέχει παλλακίδες» κ.λπ. κ.λπ.) και παραπέμποντας την υπόθεσή του να δικαστεί από το Παπικό Συμβούλιο επί των Αιρέσεων: «δεν έχει απορρίψει κάποια άρθρα της καθολικής πίστης αλλά εξολοκλήρου τον Καθολικισμό». Στις υποτιθέμενες αποδείξεις για την «αίρεσή» του, προστέθηκε βεβαίως και η διαμόρφωση του «Μαλατεστανού Ναού»: «γέμισε το κτίριο με τόσες πολλές παγανιστικές μορφές, ώστε είναι πια αυτό τώρα ένα τέμενος άπιστων δαιμονολατρών και όχι χριστιανών» - πολύ εύστοχα σχολίασε ένας συγγραφέας της δικής μας εποχής ότι τελικά το πιο ειδεχθές έγκλημα του Μαλατέστα φαίνεται πως ήταν… αρχιτεκτονικό! Στα «Commentarii» του, ο Πίος θα προσθέσει αργότερα και άλλα φανταστικά «εγκλήματα», όπως λ.χ. ότι ήταν πληρωμένος πράκτορας των Τούρκων για να καταστρέψει την χριστιανοσύνη.

Όπως αναμενόταν, το Παπικό Συμβούλιο επί των Αιρέσεων κήρυξε στις 25 Δεκεμβρίου 1460 «αιρετικό» και «αιρεσιάρχη» τον άρχοντα του Ρίμινι και ο Πίος εξαπέλυσε εναντίον του αφορισμό. Μη μπορώντας βεβαίως να συλλάβει και να θανατώσει τον ίδιον, ο πάπας παρήγγειλε από τον καλλιτέχνη Πάολο Ρομάνο να φτιάξει ένα πιστό αντίγραφο του Σιγισμόνδου, με την επίσημη στολή και όλα τα παράσημά του, το οποίο έριξε με τα ίδια του τα χέρια στην πυρά, σε μια δημόσια τελετή, Επάνω στο καιγόμενο ομοίωμα υπήρχε μία επιγραφή που έλεγε: «Είμαι ο Σιγισμόνδος Μαλατέστα, ο υιός του Παντόλφο, βασιλιάς προδοτών, εχθρός Θεού και ανθρώπων, που καταδικάστηκα από το Ιερό Κολλέγιο εις θάνατον δια της πυράς».

Ζευς και Απόλλων στον «Μαλατεστανό Ναό»

Υπό το βάρος του αφορισμού, ο Μαλατέστα έχασε την πλειοψηφία των συμμάχων του, στριμώχθηκε αρκετά στο οικονομικό επίπεδο και αντιμετώπισε μία εναντίον του «σταυροφορία» του παπικού στρατού, στον οποίο συμμετείχαν και δυνάμεις του βασιλείου της Νάπολης, του δούκα του Μιλάνου και του άρχοντα του Ούρμπινο και «κοντοτιέρο» Φεντέρικο ντα Μοντεφέλτρο (Federico da Montefeltro, 1422 - 1482). Μετά από μία νίκη του στο Καστελεόνε ντι Σουάσα, στις 2 Ιουλίου 1461, εναντίον τριπλάσιου στρατού, ηττήθηκε τελικά από τον Φεντέρικο ντα Μοντεφέλτρο στις 12 Αυγούστου 1462 στον ποταμό Τσέζανο (Cesano). Μετά από αυτή την ήττα, μόνον το Ρίμινι και τα εδάφη σε ακτίνα 8 χιλιομέτρων γύρω από αυτό απέμειναν στην επικράτεια του Μαλατέστα, και αυτό μάλιστα μετά από ξαφνική υπέρ του παρέμβαση των Βενετών.

ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

Πιεζόμενος από παντού, ο Σιγισμόνδος ενίσχυσε τους δεσμούς του με την Βενετία, από την οποία μάλιστα του ανατέθηκε στις 8 Μαρτίου 1464 η αρχιστρατηγία του στόλου της κατά τον λεγόμενο Πρώτο Ενετοτουρκικό Πόλεμο (1463 – 1466). Για να αποφύγει δυσάρεστες εκπλήξεις εν τη απουσία του, φεύγοντας από το Ρίμινι πήρε μαζί του 40 νέους από τις καλύτερες οικογένειες της πόλης, υποτίθεται ως ιδιαίτερο στρατιωτικό σώμα, αλλά στην ουσία ως ομήρους, ενώ 150 Ενετοί στρατιώτες προστέθηκαν στην φρουρά της πόλης του.

Χρησιμοποιώντας τα άριστες γνώσεις του στην στρατιωτική μηχανική, βελτίωσε την οχύρωση της Ραγκούσας, καθώς και της Ρόδου, τα τείχη της οποίας άρχισε να προσαρμόζει από το 1464, με μακρές εργασίες που ολοκληρώθηκαν το 1466, στις νέες επιθετικές και αμυντικές ανάγκες που είχε επιβάλει η χρήση του πυροβολικού. Στην διάρκεια των διαφόρων υπό την αρχιστρατηγία του επιχειρήσεων, επικεφαλής μόνον 5.000 ανδρών απέναντι σε 25.000 Οθωμανούς, αποβιβάστηκε το 1466 στην Λακωνία, όπου με την βοήθεια Ελλήνων «στρατιότι» προσπάθησε δύο φορές ανεπιτυχώς να σπάσει την πολιορκία από τους Οθωμανούς του οχυρού Λογκανίκου, σημαντικού κέντρου της αντι-οθωμανικής ελληνικής αντίστασης, και επίσης ανεπιτυχώς να κυριεύσει το οχυρό του Μυστρά.

Κατά την πολιορκία του οχυρού, τού υποδείχθηκε από πληθωνιστές «στρατιότι» ο τάφος του προ 14 ετών πεθαμένου Πλήθωνος, του οποίου το όνομα ήδη αποτελούσε, θρύλο για όλους τους καλλιεργημένους Ιταλούς. Τα οστά του μεγάλου ανδρός στάλθηκαν αμέσως στο Ρίμινι, όπου και τοποθετήθηκαν με τιμές στον «Μαλατεστανό Ναό», στον οποίο και παραμένουν μέχρι σήμερα, «για να αναπαύεται ο μεγάλος διδάσκαλος μεταξύ ελευθέρων ανθρώπων». Επάνω στην σαρκοφάγο, ο Μαλατέστα έβαλε να γράψουν την εξής επιγραφή: «GEMISTII ΒΙΖΑΝΤΙΙ PHILOSOPHOR. SVA. TEMP. PRINCIPIS RELIQVVM SIGISMVNDVS PANDVLFVS MAL. PAN. F. BELLI PELOP. ADVERSVS TVRCO. REGEM IMP. OB. INGENTEM ERVDITORVM QVO FLAGRAT AMOREM HVC AFFERENDVM INTROQVE MITTENDVM CVRAVIT. MCCCCLXV» («Τα λείψανα του Γεμιστού από το Βυζάντιο, τον ηγεμόνα των φιλοσόφων του καιρού του, ο Σιγισμόνδος Παντόλφο Μαλατέστα, γιος τον Παντόλφο, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο εναντίον του βασιλιά αυτοκράτορα των Τούρκων, από την αμέτρητη αγάπη για τους λογίους που τον φλογίζει, φρόντισε να μεταφερθούν και να ενταφιαστούν εδώ, εν έτει 1465».

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΝΤΙΠΑΠΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ Την επιχείρηση στην Λακωνία λίγο έλειψε να την πληρώσει με την ζωή του, καθώς ασθένησε βαριά τον χειμώνα 1465 / 1466 από μία τοπική επιδημία και μάλιστα, κάποια στιγμή, αναφέρθηκε στην Βενετία ως νεκρός. Όταν πάντως επέστρεψε στο Ρίμινι, με την υγεία του να μην έχει ακόμα αποκατασταθεί, βρήκε τα πράγματα, όσο χάλια τα είχε αφήσει και έκρινε ότι ποτέ δεν θα απαλλασσόταν από την παπική απειλή αν δεν απαλλασσόταν από τον ίδιο τον πάπα. Μη μπορώντας να βρει έμπιστους εκτελεστές (τους οποίους μάταια αναζήτησε, με την βοήθεια του Πλατίνα, 1421 – 1481, στον κύκλο των πολυθεϊστών της περίφημης «Ρωμαϊκής Ακαδημίας»), αποφάσισε τελικά το 1468 να μεταβεί ο ίδιος με στρατό στην Ρώμη για να σκοτώσει «με τα ίδια του τα χέρια» τον διάδοχο του Πίου, Παύλο τον Β (Paulus II, αρχή: 1464 - 1471), που ήδη εκδήλωνε ογκώδη εχθρότητα τόσο προς τους ανεξάρτητους ηγεμόνες, όσο και προς τους «ανθρωπιστές». Η ευελιξία όμως του πανούργου 50χρονου πάπα, δεν επέτρεψε στον Σιγισμόνδο να πραγματοποιήσει το σχέδιό του. Από την πλευρά του πέταξε καταγής το μαχαίρι με το οποίο είχε ορκιστεί να καρφώσει τον θεοκράτη στην καρδιά, από δε την αντίπαλη πλευρά, ο Παύλος

υπέγραψε και του έδωσε «συγχωροχάρτι», με το οποίο τον επαινούσε κι από πάνω «για τις μεγάλες υπηρεσίες που προσέφερε στην Αγία Έδρα», του δώρισε ένα χρυσό τριαντάφυλλο και ένα μεγάλο χρηματικό ποσό (1.500 δουκάτα) και επίσης του έστειλε αργότερα, όταν η ασθένειά του υποτροπίασε άσχημα τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, τον προσωπικό γιατρό του Νικολό ντα Ρίμινι, για να τον φροντίσει.   

Ο Σιγισμόνδος πέθανε τελικά στις 7 Οκτωβρίου 1468, έχοντας αποκτήσει 13 τέκνα (7 υιούς και 6 θυγατέρες), των περισσότερων εκ των οποίων οι μητέρες ήσαν «άγνωστες», εφήμερες ερωμένες. «Νόμιμα» τέκνα ήσαν μόνον τρία, δύο υιοί και μία θυγατέρα, από την Ιζότα. Καθώς δεν υπήρχε ενήλικος διάδοχος, ο πάπας διεκδίκησε για μία ακόμη φορά το Ρίμινι, του οποίου την αρχή είχε αναλάβει, ως επίτροπος του υιού της Σαλλούστιο, η ίδια η Ιζότα. Τελικά, η επικράτεια πέρασε στα χέρια ενός άλλου υιού (από την Vannetta Toschi), του 27χρονου Ρομπέρτο, που, με την βοήθεια του πάπα, κατέλαβε την πόλη, δολοφόνησε το 1470 τον Σαλλούστιο, περιόρισε κατ’ οίκον την Ιζότα και τελικά την δηλητηρίασε το 1474.

Eπί αιώνες, η βλακώδης αναπαραγωγική ιστοριογραφία, με πρώτη εκείνη του διπρόσωπου Φραντσέσκο Γκουϊτσιαρντίνι (Francesco Guicciardini, 1483 – 1540, παπικού που στην πραγματικότητα θαύμαζε τον Λούθηρο), αναμάσησε τα εναντίον του Σιγισμόνδου Μαλατέστα ψεύδη των συγχρόνων του θεοκρατών (ιδίως εκείνα του πάπα Πίου στα αυτοβιογραφικά του «Commentarii»), συνεισφέροντας στην αμαύρωση της μνήμης ενός ακόμα μεγάλου ανδρός. Μόνον πρόσφατα οι ολίγοι οξυδερκείς ιστορικοί έχουν αρχίζει να καταλαβαίνουν ότι η πραγματική του εικόνα, δεν είχε τίποτε να κάνει με εκείνη που απαίτησαν τα συμφέροντα των ενοχλημένων από την δράση του παπών.  

Το 1906 ο Έντουαρντ Χάττον (1875 – 1969), συνεισέφερε αρκετά στην αποκατάσταση της εικόνας του Μαλατέστα, με ένα ιστορικό του μυθιστόρημα που μάλιστα επανεκδόθηκε αναθεωρημένο και υπό νέον τίτλο («Το μαστίφ του Ρίμινι», «The mastiff of Rimini») το 1926. Το 1923 ο Έζρα Πάουντ (Ezra Weston Loomis Pound, 1885 – 1972) εξέδωσε τα τέσσερα (VIII - XI) «Άσματα Μαλατέστα» («Malatesta Cantos»), μετά από ενδελεχή έρευνα στα αρχεία και τις βιβλιοθήκες της Ιταλίας.


Βλάσης Γ. Ρασσιάς, 2014

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Barbara Graziosi, «The Gods of Olympus: A History», London, 2013
Edward Hutton, «Sigismondo Pandolfo Malatesta, Lord of Rimini: A Study of a XV century Italian Despot», London, 1906
Philip James Jones, «The Malatesta of Rimini and the Papal State. A Political History», New York, 1974
Αντώνιος Γ. Μομφερράτος, «Σιγισμούνδος Πανδόλφος Μαλατέστας - Πόλεμος Ενετών και Τούρκων εν Πελοποννήσω κατά τα έτη 1463-1466», Αθήνα, 1914
Fritz Schultze, «Georgios Gemistos Plethon und seine reformatorischen Bestrebungen», Jena, 1874
Giovanni Soranzo, «Pio II e la politica italiana nella lotta contra i Malatesti (1457-1463)», Padua, 1911
Mario Tabanelli, «Sigismondo Pandolfo Malatesta», Faenza, 1977
Charles Emile Yriarte, «Un condottiere au XV Siècle», Paris, 1882